می‌خواهم بروم، از کجا شروع کنم؟ بارها و بارها این سوال از ما پرسیده‌شده. قطعا نمی‌شود یک نسخه‌ی یکسان برای همه پیچید. اما اینجا قصددارم دست‌کم چهار توصیه‌ی کاربردی برای کسانی که ادامه‌ی تحصیل در خارج از کشور دارند فهرست‌کنم. این توصیه‌ها بسیار کلی است و تقریبا برای تمام کسانی که چنین قصدی دارند کاربرد خواهدداشت:
۱. زبان خارجی
این‌که برای ادامه‌ی تحصیل نیاز به آموختن زبان خارجی دارید بدیهی است. تقریبا برای هر مشکل دیگری در این راه چاره‌ای وجوددارد الا زبان. اما چند نکته را فراموش نکنید. هر زبانی نخوانید. اگر واقعا برنامه‌ی مشخصی ندارید انگلیسی بخوانید. تقریبا تمام دانشگاه‌های معتبر دنیا دست‌کم برای فوق لیسانس، دوره‌های انگلیسی‌زبان دارند. اما اگر برای لیسانس یا حتی دوره‌های دیگر برنامه‌دارید، شاید زبان‌های دیگر گزینه‌ی بهتری باشند. مثلا سفارت‌های ایتالیا و آلمان، تا جایی که من می‌دانم، همکاری نزدیکی با مدرسه‌‌های زبان خاصی دارند که کارهای مربوط به ویزا را هم برای شما انجام‌می‌دهند.
نکته‌ی دیگر این که مهم نیست چقدر زبان بخوانید. وقتی به کشور مقصد می‌رسید همیشه مبتدی هستید. پس خودتان را نکُشید. روی مدرک تمرکز کنید. با گرفتن یک آیلتس ۶ یا ۶/۵ تقریبا بیش از نیمی ازراه را رفته‌اید. وقتی به سلامتی به کشور مقصد رسیدید وقت کافی برای تقویت زبان خود دارید. بسیاری از دوستان من تمام شرایط لازم برای ثبت‌نام دوره‌های دکترای خارج از کشور را دارند؛ تنها مانع آن‌ها مدرک زبان است. نگذارید آموختن زبان، شما را از رسیدن به رویاهایتان بازدارد.
۲. مدارک
در خانه‌ی هرکدام از ما کیف، پوشه، یا قفسه‌ای هست که پدر یا مادر خانواده تمامی مدارک را آن‌جا بایگانی‌می‌کند. شروع‌کنید به تشکیل بایگانی شخصی خودتان. اگر آدم شلخته‌ای هستید یا مثل من سابقه‌ی گم کردن مدارکتان را دارید با کپی مدارک شروع‌کنید. از گواهی تولد شروع کنید و برای هر کاری که در زندگیتان کرده‌اید مدارک مستند و تاییدشده جمع‌کنید. مدارک هویتی، تحصیلی، حقوقی، و کلا هرچیزی که به ذهنتان می‌رسد و نمی‌رسد را جمع‌کنید. همه‌ی این مدارک را اسکن‌کنید و نسخه‌ی دیجیتال آن‌ها را هم نگه‌دارید. اگر زبان موردنظرتان مشخص‌شده شروع‌کنید به ترجمه‌ی مدارک. زمانی که اپلای‌میکنید قدر این مدارک را خواهید‌دانست. بعضی از این مدارک به‌سادگی و به‌سرعت آماده‌نمی‌شوند. بار مالی ترجمه‌ی همه‌ی مدارک هم – اگر قرارباشد یکجا ترجمه‌شوند – ممکن است سنگین باشد. پس نگذارید دغدغه‌ی مدارک هم به استرس‌های زمان اپلای کردن اضافه‌شود. علاج واقعه قبل از وقوع بایدکرد.
۳. روابط
به‌زودی برای انواع و اقسام نامه‌ها و توصیه‌نامه‌ها باید دست‌به‌دامان دوست و آشنا و استاد و رییستان شوید. هیچ‌کس دوست‌ندارد بعد از۴سال که با آن‌ها تماس‌گرفته‌اید بشنود که گرفتارشده‌اید و برایشان دردسر آورده‌اید. پس شروع‌کنید به ترمیم روابطتان با اطرافیانتان. منظورم این نیست که رندانه و تنها برای منفعت آتی با مردم خوب باشید. به‌هرحال شما قصددارید به‌زودی این آدم‌ها را ترک‌کنید. برای خود من چندسال آخر غنیمتی بود تا با آدم‌ها مهربان‌تر باشم. دورازجانتان مثل مریض محتضر چندصباحی بیشتر این آدم‌ها را نمی‌بینید. نسبت به تبریک‌ها و تسلیت‌ها حساس‌تر باشید. اگر انتظار لطف دارید آماده‌باشید تا شما هم به دیگران لطف کنید. علاوه بر این چند نمونه توصیه‌نامه هم آماده‌داشته‌باشید. آشنایی بیشتر اساتید دانشگاهبا زبان‌های خارجی چنگی به دل نمی‌زند و دوست‌ندارند کسی این قضیه را بفهمد. آماده‌باشید که توصیه‌نامه‌ی آماده را برایشان بفرستید تا امضاکنند.
۴. طرزفکر
این آخری به این راحتی نیست. احتمالا باید بیشتر دراین رابطه بنویسم. اما خلاصه این‌که شروع‌کنید به بازبینی طرزفکرتان. عدم موفقیت بسیاری از ما تنها به‌خاطر شرایط پیرامون ما نیست. طرز فکر غلط ماست که کار را به اینجا کشانده. منکر تاثیر شرایط اجتماعی و فرهنگی نیستم. اما کم نیستند کسانی که با همان طرزفکر قبلی آمده‌اند، سال‌ها هم مانده‌اند، اما زندگیشان فرق چندانی با آن‌چه قبلا بوده نکرده. چند مثال می‌زنم و باقی را می گذارم برای نوشته‌های بعدی.
اگر تا حالا برای نمره درس‌خوانده‌اید به فلاکتی خواهیدافتاد که مایه‌ی انبساط خاطر اطرافیان خواهدشد. وقتی به سلامتی آمدید و درستان شروع‌شد خواهیددید که نه پدرومادری هست که هل‌تان بدهد نه استادی که با تهدید بخواهد درشما انگیزه ایجادکند. این را بگذارید کنار جذابیت‌های درس‌نخواندن در محیط جدید. پس یادبگیرید بدون هویج و چماق دیگران زندگی‌کنید.
دغدغه‌ی اصلی آدم‌ها پول‌درآوردن است. اما یادبگیرید چگونه خرج کنید. احتمال این‌که بتوانید در سال‌های اول کاری پیداکنید و درآمدی داشته‌باشید زیاد نیست. پس تمرکز اصلی شما باید بر مدیریت خرج و مخارج باشد. به‌خصوص اگر مثل ما قرارباشد بیشتر متکی به پس انداز خودتان باشید قضیه جدی‌تر هم می‌شود. تازه اگر شانس‌بیاورید و زمانی که درس‌می‌خوانید تازه‌کاری رییس‌جمهور نشود که بخواهد ماجراجویی کند و نرخ برابری پول سه‌برابر شود هنوز کار دشواری پیش‌روی شماست. این طرز فکر که خدا بزرگ است و ان‌شالله چیزی نمی‌شود را فراموش‌کنید. خدای این‌ور مرزها آن‌قدرها هم که فکر‌می‌کنید بزرگ نیست.
مَخلص کلام
فرآیند خروج از کشور و ادامه تحصیل در کشوری دیگر پیچیده، زمان‌بر، و خسته‌کننده است. برنامه داشته‌باشید و امیدوار باشید. تغییر محیط فرصتی استثنایی است برای این‌که آدم تازه‌ای شوید. اگر فرصتی بود باز هم در این رابطه می‌نویسم. شما هم اگر سوال خاصی دارید یا تجربه ای در این زمینه داشته اید بنویسید. با آروزی موفقیت برای همه‌ی کسانی که رویایی دارند و برای آن رویا تلاش‌می‌کنند.